انگیزه چیست ؟

مدل سلسله مراتب نیاز مازلو

رفتار انسان هدفمند است. انگیزه باعث رفتار هدفمند می شود. از طریق انگیزه است که می توان به طور هدفمند به نیازها رسیدگی و برطرف کرد. این را می توان با درک سلسله مراتب نیازها توسط مدیر درک کرد. نیازهای فرد به عنوان یک نیروی محرکه در رفتار انسان عمل می کند. بنابراین، یک مدیر باید «سلسله مراتب نیازها» را درک کند. مزلو «مدل سلسله مراتب نیاز» را پیشنهاد کرده است.

نیازها به ترتیب زیر طبقه بندی شده اند :

1. نیازهای فیزیولوژیکی: نیازهای اساسی فرد است که شامل غذا، پوشاک، سرپناه، هوا، آب و غیره می شود. این نیازها به بقا و حفظ زندگی انسان مربوط می شود.
   
2. نیازهای ایمنی – این نیازها برای انسان نیز مهم هستند. همه خواهان امنیت شغلی، حفاظت در برابر خطر، ایمنی اموال و غیره هستند.
   
3. نیازهای اجتماعی – این نیازها از جامعه نشات می گیرند. انسان یک حیوان اجتماعی است. این نیازها مهم می شوند. به عنوان مثال- عشق، محبت، تعلق، دوستی، گفتگو و غیره.
4. نیازهای احترام: این نیازها به میل به احترام به خود، به رسمیت شناختن و احترام دیگران مربوط می شود.
5. نیازهای خودشکوفایی: اینها نیازهای بالاترین مرتبه هستند و این نیازها در افرادی یافت می شود که چهار نیاز قبلی او ارضا شده است. این شامل نیاز به خدمات اجتماعی، مدیتیشن و خودآگاهی می شود.

یکی از نکات مهم در خصوص افراد تامین این نیازها به سبک های متفاوت است. برخی برای تامین این نیازها بصورت فردی عمل میکنند و قدرت رهبری در آنها بگونه ای است که میتوانند در حرکت برای رشد باشند. برخی نیاز به کمک دارند و زیرساخت های اجتماعی باید به آنها کمک کند.

اما نکته مهمتر آنکه شما باید آگاه ترتیب است. شما بدون تامین نیازها در هر مرحله، توانایی رشد و سعود به مرحله بالایی را نداشته و یا کامل رشد نخواهید کرد.

مشوق هایی برای ایجاد انگیزه

انگیزه یک عمل یا قول برای اقدام بزرگتر است. همچنین به عنوان محرک برای عمل بزرگتر نامیده می شود. مشوق ها چیزی است که علاوه بر شرط بندی داده می شود. این به معنای پاداش یا مزیت اضافی برای یک کارمند در به رسمیت شناختن دستاورد یا کار بهتر است. همین موضوع در فرد هم صدق میکند، شما برای هر مرحله از پیشرفت در برنامه ریزی خود میتوانید یک مشوق داشته باشید تا انگیزه ای برای ادامه در مسیر اهداف باشد.

مشوق ها باعث ایجاد انگیزه یا غیرت در افراد برای عملکرد بهتر می شود . این یک امر طبیعی است که هیچ کس بدون هدف عمل نمی کند. بنابراین، امید به پاداش یک انگیزه قوی برای ایجاد انگیزه در انسان است.

علاوه بر انگیزه های پولی، محرک های دیگری نیز وجود دارد که می تواند فرد را به سمت بهتر شدن سوق دهد. این شامل رضایت شغلی، امنیت شغلی، ارتقاء شغلی و افتخار برای موفقیت خواهد بود. بنابراین، انگیزه ها واقعاً گاهی اوقات می توانند برای دستیابی به اهداف کار کنند. نیاز به مشوق ها می تواند بسیار باشد :

• برای افزایش بهره وری،
• برای حرکت یا برانگیختن یک کار محرک،
• برای افزایش تعهد در عملکرد کاری،
• برای ارضای روانی یک فرد که منجر به رضایت شغلی می شود،
• برای شکل دادن به رفتار یا دیدگاه زیردستان نسبت به کار،
• برای ایجاد غیرت و اشتیاق نسبت به کار،
• حداکثر توانمندی های خود را به دست آورن تا از آنها حداکثر بهره برداری و استفاده شود.

بنابراین، مدیریت باید دو دسته انگیزه زیر را برای ایجاد انگیزه در کارکنان ارائه دهد یا فرد برای خود تعریفی داشته باشد :

مشوق‌های پولی : مشوق‌هایی که با دادن پاداش‌هایی به روپیه، انسان را راضی می‌کند. پول به عنوان منبع اصلی ارضای نیازهای مردم شناخته شده است.

پول همچنین با داشتن اقلام مختلف مادی برای رفع نیازهای اجتماعی مفید است. بنابراین پول نه تنها نیازهای روانی را برآورده می کند، بلکه نیازهای امنیتی و اجتماعی را نیز تامین می کند. از این رو در بسیاری از کارخانه‌ها، طرح‌های دستمزدی و طرح‌های پاداش مختلفی برای ایجاد انگیزه و تحریک مردم به کار ارائه می‌شود.

حال آنکه شما نیز برای خود میتوانید در رسیدن به اهداف سقف های مالی مشخص نمایید. مثلا تا تاریخ مشخصی به یک سقف درآمدی رسیدن که خود باعث انگیزه برای تلاش بیشتر میشود.

مشوق‌های غیر پولی : علاوه بر انگیزه‌های پولی، مشوق‌های غیرمالی خاصی وجود دارد که می‌تواند نیازهای خودشکوفایی و منیت در انسان را برآورده کند.

مشوق‌هایی که نمی‌توان آنها را بر حسب پول اندازه‌گیری کرد، در رده «مشوق‌های غیر پولی» قرار دارند. هرگاه مدیری مجبور باشد نیازهای روانی زیردستان را برآورده کند، از مشوق های غیر مالی استفاده می کند. مشوق‌های غیر مالی می‌توانند از انواع زیر باشند :

• امنیت خدمات – امنیت شغلی انگیزه ای است که اشتیاق زیادی برای کارکنان ایجاد می کند. اگر شغل او امن باشد، حداکثر تلاش را برای دستیابی به اهداف بنگاه به کار خواهد گرفت. این نیز کمک می کند زیرا او از تنش های ذهنی بسیار دور است و می تواند بهترین تلاش خود را برای شرکت ارائه دهد. 
• ستایش یا قدردانی- تمجید یا قدردانی یکی دیگر از انگیزه های غیر مالی است که نیازهای نفس کارکنان را برآورده می کند. گاهی تحسین و تمجید از هر انگیزه دیگری موثرتر می شود. کارکنان بیشتر به تمجید پاسخ می‌دهند و سعی می‌کنند بهترین توانایی‌های خود را برای یک پروسه ارائه کنند.
  در قالب فردی شما میتوانید با دست آورد هایی که خواهید داشت به خودتان انرژی بدهید. مثلا دریافت یک مدرک در پایان یک دوره که به رشد اجتماعی و فردی شما کمک میکند. یا یک جشن کوچک با دوستان نزدیک.
• طرح پیشنهادی- سازمان باید مشتاقانه منتظر دریافت پیشنهادات و دعوت از طرح های پیشنهادی از زیردستان باشد. این روحیه مشارکت را در کارکنان ایجاد می کند. این کار را می توان با انتشار مقالات مختلف نوشته شده توسط کارمندان برای بهبود محیط کار انجام داد که می تواند در مجلات مختلف شرکت چاپ شود. این همچنین برای ایجاد انگیزه در کارکنان برای احساس مهم بودن مفید است و همچنین می توانند در جستجوی روش های نوآورانه ای باشند که می توانند برای روش های کاری بهتر به کار روند. این موضوع در نهایت به افزایش توانایی و انطباق روش های جدید عملیات کمک می کند.
• غنی‌سازی شغل: غنی‌سازی شغل یکی دیگر از مشوق‌های غیر پولی است که در آن می‌توان شغل یک کارگر را غنی کرد. این را می توان با افزایش مسئولیت های او، دادن یک نام مهم، افزایش محتوا و ماهیت کار انجام داد. به این ترتیب کارگران کارآمد می توانند مشاغل چالش برانگیزی پیدا کنند که در آن بتوانند ارزش خود را ثابت کنند. این همچنین به بیشترین انگیزه کارکنان کارآمد کمک می کند.
  در بخش فردی شما با افزایش توانایی ها میتوانید برای خود گام های سعودی تعریف کنید، مثلا اگر در مدت زمان مشخصی به اهداف خود نزدیکتر شدید، یک مشوق خوب برای شما کاهش زمان فعالیت است. شما با روزی 12 ساعت تلاش به یک توانایی رسیده اید و اکنون این حق را خواهید داشت که در ادامه مسیر روزانه 10 ساعت فعالیت کنید و در مقابل به استراحت بیشتری بپردازید.
• فرصت های ترفیع- ارتقاء ابزاری مؤثر برای افزایش روحیه کار در یک برنامه است. اگر برای کارکنان فرصت های پیشرفت و رشد فراهم شود، احساس رضایت و خشنودی می کنند و نسبت به سازمان متعهدتر می شوند.
  همچنین فرد نیز میتواند نسبت به پیشرفت های خود گام های موثرتری بردارد، مثلا پاداش من برای بعد رسیدن به سقف مالی ماهانه X تومان رفتن به باشگاه و دنبال کردن ورزش دلخواه است.

ابزارهای غیرمالی فوق را می توان با توجه به نقش کارکنان به طور مؤثری در نظر گرفت. ترکیبی از انگیزه‌های مالی و غیر مالی به ایجاد انگیزه و غیرت برای کار در یک سازمان یا برنامه کمک می‌کند.

مشوق های مثبت

مشوق های مثبت مشوق هایی هستند که تضمین مثبتی برای برآورده شدن نیازها و خواسته ها ایجاد می کنند. مشوق‌های مثبت عموماً دارای نگرش خوش‌بینانه هستند و عموماً برای ارضای نیازهای روانی کارکنان ارائه می‌شوند. به عنوان مثال – ترفیع، ستایش، شناسایی، امتیازات و کمک هزینه ها و غیره که طبیعتاً مثبت است.

مشوق های منفی

مشوق های منفی مشوق هایی هستند که هدف آنها اصلاح اشتباهات یا قصور کارکنان است. هدف اصلاح اشتباهات به منظور دستیابی به نتایج موثر است.

به طور کلی زمانی از انگیزه منفی استفاده می شود که انگیزه مثبت کارساز نباشد و باید یک عقب گرد روانی به کارکنان داده شود. ذاتاً منفی است. به عنوان مثال- تنزل رتبه، انتقال، جریمه، حذف از پروژه.

در ادامه به اهمیت انگیزه و تفاوت آن با روحیه خواهیم پرداخت.